زندان برنجه ، از جمله پدیده‌های شگفت‌انگیز و منحصر‌به فرد زمین‌شناسی در ایران است.
زندان برنجه نام گرفته؛ پدیده‌ای که گرچه نام عجیبی دارد، اما جزء جذاب‌ترین پدیده‌های زمین‌شناسی محسوب می‌شود؛ دهانه‌ای بزرگ به شکل بیضی که در ارتفاع حدود دو هزار متری از سطح دریاهای آزاد قرار دارد. زندان برنجه در روستای برنجه از بخش تخت سلیمان و در دامنه کوه معروف به کوه «طویله سلیمان» در ۲۸ کیلومتری شمال شهرستان تکاب قرار دارد. عمق درونی این گودال ژرف حدود ۷۰ متر و ابعاد دهانه آن ۱۰۰ در ۵۰ متر است. درباره زندان برنجه و زندان سلیمان در منطقه تخت‌سلیمان تکاب، افسانه‌هایی در بین مردم محلی رایج است؛ می‌گویند در گذشته از این محل‌ها به عنوان زندان استفاده می‌شده، اما این امر اثبات نشده است. زندان برنجه جزء ژئوسایت‌های پیشنهادی با نحوه شکل‌گیری و اهمیت فوق‌العاده زیاد است. این پدیده جذاب و کمی مخوف، جز پدیده‌های رسوبی است که حضور و فعالیت گسل‌های جوان در شکل‌گیری آن نقش مهمی داشته‌اند.
زندان برنجه
زندان برنجه، نه یک زندان که یک چشمه تراورتن‌ساز قدیمی(غیرفعال) است و از لایه‌های تراورتن ساخته شده؛ یعنی سنگ‌آهکی متخلخلی که در اثر فعالیت چشمه‌های آب گرم ساخته می‌شود. مقدار تراورتن تشکیل شده در یک منطقه به قدمت چشمه آب گرم و بزرگی آن بستگی دارد. آب گرم، قابلیت حل کردن کربنات کلسیم موجود در لایه‌های سنگ‌های آهکی را دارد. این آب در زیرزمین با عبور از بین لایه‌های آهکی به تدریج کربنات کلسیم را حل کرده، به صورت محلول با خود حمل می‌کند. وقتی که این آب به مظهر چشمه در روی زمین می‌رسد و از آن خارج می‌شود، بلورهای کلسیت تشکیل می‌شوند. این موضوع به دلیل کاهش دما و فشار آب است که سبب آزاد شدن دی‌اکسید کربن و رسوب بلورهای کلسیت می‌شوند. به تدریج با افزایش تعداد بلورها، لایه‌های نازکی از کلسیت روی یکدیگر رسوب می‌کنند. معمولا شیب ملایمی در لایه‌های رسوب کرده، دیده می‌شود که به دلیل جریان آب ورودی سطح شیب‌دار و نیروی جاذبه زمین است. چند سانتی‌متر تا چندین ده متری از سنگ آهک متخلخل یا تراورتن تشکیل می‌شود. رنگ‌های متنوع سفید، صورتی، زرد و قهوه‌ای تراورتن‌ها، به دلیل وجود عناصری مانند آهن، منگنز و حتی مواد آلی است.
زمین‌شناسان معتقدند که فعالیت چشمه‌های تغذیه‌کننده و تولیدکنندهی رسوب‌های آهکی، در امتداد گسل‌های بزرگ و فعال منطقه تکاب، باعث شکل‌گیری این پدیده‌های جالب توجه زمین‌شناسی در حدود چند میلیون سال قبل شده است. گاهی فعالیت همین گسل‌ها سبب جابه‌جایی لایه‌های زمین می‌شود و چشمه تغذیه‌کننده یا خشک می‌شود یا تغییر مسیر می‌دهد. با خشک شدن چشمه، بر مقدار تراورتن اضافه نخواهد شد.
زندان برنجه
در ناحیه تکاب و اطراف روستای برنجه پدیده‌های زمین‌شناختی از این نوع باز هم دیده می‌شود که معروف‌ترین آن‌ها زندان تخت سلیمان است. تفاوتی که زندان برنجه با پدیده‌های دیگر از این نوع دارد، در وجود منبع تغذیه‌کننده آن است. چشمه‌های تغذیه‌کننده پدیده‌های دیگر از این نوع، در حال حاضر خشک هستند، اما چشمه تغذیه‌کننده در کف گودال عمیق زندان برنجه، هنوز فعالیت می‌کند و مشاهدات از نزدیک گروه‌های کاوشگر، وجود حباب‌های کمی از دی‌اکسید کربن در بخش‌هایی از سطح آب درون گودال را نشان می‌دهد؛ آبی که از لبه بالای گودال به رنگ سبز دیده می‌شود و زیبایی خاصی به زندان برنجه می‌دهد و در واقع آبی سمی و غیرقابل شرب است. دمای آب گودال به گونه‌ای است که در زمستان یخ نمی‌زند؛ شاید دلیل آن گرم بودن آب چشمه رسوب‌ساز باشد.
از بخش تجربه سفر ها،سفرنامه ها بازدید کنید.
